"Po dojrzałym namyśle"

W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku wybuchło powstanie listopadowe skierowane przeciwko Rosji. W lutym 1831 roku do Powstańców dołączył Roman Stanisław Adam  Sanguszko  (1800-1881) syn Eustachego i Klementyny z Czartoryskich, dziedzic dóbr wołyńskich.
 "Zastanowiłem się dobrze nad krokiem który czynię". Sanguszko zostaje adiutantem,  generała Jana Skrzyneckiego, uczestniczy w bitwach pod Lubartowem i Zamościem i zostaje odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari.
19 czerwca 1831 roku Sanguszko trafił do niewoli i zostaje postawiony przed sądem wojennym w Kijowie, Potwierdza w czasie przesłuchań, że do powstańczych szeregów przystąpił "z przekonania", kierując się miłością ojczyzny. W pokazowym procesie został skazany na osiedlenie się na Syberii, konfiskatę majątku i utratę tytułu książęcego. Drogę do Tobolska licząca ponad 3 tyś. km przebył w większości pieszo. Dopiero w 1845 roku otrzymał pozwolenie powrotu do Ojczyzny. 

Roman Sanguszko przez postawę jaką w tych próbach zachować umiał, stał się dla wielu powstańców szczytnym przykładem odwagi własnych przekonań i wytrwałości w cierpieniach, że krzepiąc ducha innych przysłużył się rodakom w dobie nieszczęścia narodowego.
Córka Księcia Niezłomnego Maria Sanguszko poślubiła Alfreda II Potockiego.