200 lat ossolińskiej składnicy

Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu w tym roku obchodzi jubileusz 200-lecia istnienia. Bibliofil, filantrop, Józef Maksymilian Ossoliński nie mogąc pogodzić się z upadkiem Rzeczypospolitej w 1795 r. postanowił rozpocząć walkę o utrzymanie tożsamości swojego Narodu. Nie miała to być walka militarna, a kulturalna. Dlatego po wielu latach starań,  4 czerwca 1817 r., Ossoliński, uzyskał zgodę na otworzenie biblioteki pochodzącej z jego prywatnych zbiorów do celów publicznych. Mając świadomość, że jego dzieło może nie przetrwać po jego śmierci, pragnął zapewnić mu trwałość. Książę Henryk Lubomirski z tzw. przeworskiej linii ordynackiej zobowiązał się do utrzymywania Ossolineum przez niego oraz jego potomków, a podstawą tego finansowania miała być w przyszłości Ordynacja Przeworska. Ponadto, Ossoliński zobowiązał księcia Lubomirskiego do przekazania swoich rodowych pamiątek do Ossolineum. W 1823 r. W ramach Zakładu Narodowego powstaje oddzielny dział, Muzeum książąt Lubomirskich.

Henryk Lubomirski jako Amor, Antonio Canova
1786-1788

            Oficjalne otwarcie nastąpiło w 1827 r., rok po śmierci Ossolińskiego, a kuratorem literackim zbiorów został książę Henryk Lubomirski. Od tej pory, aż do 1939 r. kuratorię nad instytucją sprawował ród Lubomirskich z Przeworska. W myśl intencji twórcy ZNiO we Lwowie, miał to być ośrodek badań nad historią polskiej literatury i ogniskiem krzewienia polskości, co niekiedy powodowało opór ze strony władz austriackich. Ponadto Ossolineum dysponowało własnym wydawnictwem oraz drukarnią i kolportowało w latach trzydziestych i czterdziestych nielegalne broszury. Taka działalność skutkowała niekiedy zawieszeniem prawy wydawnictwa. Ze względu na to, że Henryk Lubomirski za swojego życia nie wywiązał się z obietnicy stworzenia własnej ordynacji rodowej, uczynił to jego syn, Jerzy Henryk Lubomirski, uzyskując akceptację rządu w Wiedniu w 1869 r. Natomiast wnuk księcia Henryka, Andrzej Lubomirski, po objęciu kuratorii w 1882 r. Mocno unowocześnił wydawnictwo oraz drukarnię, wspierał pracę Ossolineum przekazując na jego potrzeby swoje prywatne zbiory. W 1921 r. po wielu latach negocjacji skłonił, Jana Gwalberta Pawlikowskiego, właściciela bogatej biblioteki w Medyce do przekazania swoich zbiorów do Ossolineum. Ostatecznie Biblioteka im. Gwalberta Pawlikowskiego, obok Muzeum Książąt Lubomirskich stała częścią autonomiczną w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie. II wojna światowa doprowadziła do odsunięcia od ZNiO rodu Lubomirskich, a jego zbiory zostały podzielone między Polskę a ZSRR. Część Ossolineum została przeniesiona do Wrocławia i znajduje się tam do dnia dzisiejszego. ŁCh