Artyści zamkowi. Giovanni Battista Falconi

Giovanni Battista Falconi lub Jan Chrzciciel Falconi (ok 1600- 1660) był czynnym rzeźbiarzem działającym między innymi na dworze królewskim w okresie wczesnego baroku. 

Niewiele wiadomo o jego młodzieńczym życiu ani wykształceniu. Był Włochem urodzonym na pograniczu włosko- szwajcarskim. W 1639 roku otrzymał od polskiego króla Władysława IV tak zwany serwitorat (w dawnej Polsce: przywilej wyłączający rzemieślników i kupców pracujących dla dworu królewskiego spod władzy miejskiej- Słownik Języka Polskiego).

  

zdjęcie za: www.wmuzeach.pl

Wykonał liczne prace dla Stanisława Lubomirskiego (wtedy jeszcze wojewody krakowskiego), między innymi w klasztorze Kamedułów na Bielanach pod Krakowem. Następnie spotykamy jego dzieła z fundacji kanclerza wielkiego koronnego Jerzego Ossolińskiego w Klimontowie w kościele parafialnym. Pracował także w Krośnie dla Oświęcimskich oraz w Lublinie u dominikanów przy kaplicy Św. Krzyża.

Wszystkie te prace szczęśliwie przetrwały do naszych czasów. Także inne realizacje Falconiego i jego warsztatu możemy do dziś podziwiać. Są to między innymi: sztukaterie kościoła jezuitów Świętych Piotra i Pawła w Krakowie (1630-34), w kościele jezuitów w Lublinie, u kamedułów w Rytwianach, karmelitów w Wiśniczu Nowym, w wieży północno-zachodniej i w kaplicy zamku w Wiśniczu Nowym, w kaplicy Lubomirskich przy kościele parafialnym w Niepołomicach - 1640. A stąd już blisko do prac Falconiego jakie zachowały się w kopule jednej z wież zamku w Łańcucie w tak zwanej Sali Pod Zodiakiem 1641. Następnie pracował w kościele Podwyższenia Krzyża w Rzeszowie, Baranowie Sandomierskim, w Podkamieniu na Podolu, w Podhorcach, w Łowiczu.

Falconi jest najbardziej znany ze swych prac w technice stiuku. Nie zachowały się żadne jego dzieła w marmurze.

Czym zatem jest stiuk?

Jest to technika polegająca na nakładaniu na elementy wnętrz plastycznego materiału (stiuku), w skład którego wchodzi wapno, piasek, marmurowy, gips, klej i barwniki. Dzięki swej plastyczności stiuk daje duże możliwości dowolnego kształtowania masy. Został wynaleziony i stosowany już w starożytności i doskonale imitował marmur. Często był barwiony i złocony. Najczęściej wykonywano z niego mniejsze motywy dekoracyjne, ale również elementy architektoniczne jak gzymsy czy pilastry.  

 

 zdjęcie za: www.wmuzeach.pl

 

Coraz częściej jednak w najnowszej literaturze przypisuje się autorstwo niektórych sztukaterii nie Falconiemu, ale anonimowemu Mistrzowi Kaplicy Czarneckiego przy kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie. Dotyczy to także stiuków w wieży zamkowej w Łańcucie. (Michał Kurzej, Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce, Kraków 2012, s. 530.)

MJT