Miasto i jego mieszkańcy. Jan Zeh



 2 września 1817 roku w jednym z domów stojących w okolicach  łańcuckiego rynku przyszedł na świat Jan Zeh. Jego ojciec Jan Ludwik był pracownikiem apteki lub (co wątpliwe) jej właścicielem. Zehowie wywodzący się Węgier, mieszkali na terenie Małopolski od dwóch pokoleń, a więzi z węgierską linią rodziny w pierwszej połowie XIX w. były jeszcze żywe. Jan Ludwik i Krystyna z domu Liebherr wprawdzie byli właścicielami domu, w którym przyszedł na świat ich syn, ale nie byli ludźmi zamożnymi.
Aptekę Zehów (?) nabywa w latach 40. XIX w. Antoni Swoboda, a dom zostaje sprzedany 10 lat później rodzinie Bartmanów.
Młody Jan Zeh idzie w ślady ojca i w roku 1830 zostaje uczniem aptekarskim w Samborze. Jednak z braku środków na studia w Wiedniu zapisuje się dopiero w  roku 1844/45, zdobywając tytuł magistra farmacji dwa lata później 8 sierpnia 1846.
 Jednak to w czasie swojej pierwszej praktyki Jan zetknie się po raz pierwszy z wydobywaną i destylowaną w okolicach Sambora ropą i to zdarzenie wpłynie znacząco na jego losy.
Początkowo Zeh w swojej pracy ma do czynienia z prymitywnymi destylatami, maziami itp. Po 1848 na terenie Galicji  wzrasta zainteresowanie ropą, jej oczyszczeniem i wykorzystaniem, w tym czasie Jan podejmuje pracę w aptece Piotra Mikolascha we Lwowie, której zaplecze z czasem stanowi dobrze wyposażone laboratorium. Na początku lat 50. Zeh pracuje bardzo intensywnie, zarówno w dzień jak i w nocy. W tym czasie uważany jest wręcz za osobę obłąkaną, męczą go zawroty głowy, a całe ubranie cuchnie ropą naftową, zdarza mu się w miejscach publicznych mówić do siebie.
 W 1852 roku dołącza do niego Ignacy Łukasiewicz i na przełomie 1852/53 roku udaje się uzyskać destylat czysty, w miarę nieśmierdzący i "bezpieczny". Blacharz lwowski Adam Bratkowski skonstruował pierwszą lampę naftową, która oświetliła laboratorium i 20 marca 1853 roku witrynę apteki. Początkowo lampki były, podobnie jak nafta stosunkowo tanie, ale nie cieszyły się popularnością. Sytuacja zmieniła się 31 lipca 1853 roku, kiedy lampa naftowa oświetliła salę operacyjną lwowskiego Szpital Powszechnego. Pojawiają się zamówienia.
Zeh występuje w maju 1853 roku o przyznanie przywileju (patentu) na chemiczne oczyszczanie ropy naftowej i otrzymuje go w grudniu tego samego roku.
Wkrótce zakłada sklep i pierwszą w Galicji destylarnię, dostarcza naftę do oświetlenia lwowskich ulic, również do Wiednia. W 1854 roku na wystawie w Monachium otrzymuje dyplom pochwalny za doskonałej jakości destylat. Zawiera małżeństwo z Dorota Obłoczyńską.
12 lutego 1858 roku w sklepie Jana Zeha dochodzi do tragedii, z rozszczelnionej beczki wycieka nafta, od rzuconej przez przechodnia zapałki wybucha pożar, który szybko obejmuje całe wnętrze. W wyniku rozległych poparzeń umiera Dorota Zeh, w pożarze ginie też jej 17-letnia siostra Hermina.
Jan Zeh wycofał się prowadzonej działalności, wyjechał do Borysławia, gdzie w marcu 1876 roku otworzył aptekę. Zmarł 26 stycznia 1897 roku.
Pomnik Jana Zeha, Lwów, ul. Ormiańska

Komentarze

Popularne posty