Dla ochłody

Wcale nie tak dawno, na ulicach miast spotkać można było urządzenia zwane saturatorami, z których to w upalne dni zażywano dla ochłody łyk wody gazowanej z syropem owocowym. W domowym zaciszu sprawa była jeszcze prostsza i bardziej higieniczna. Tu wodę sodową pozyskiwano z syfonów, niewielkich szklanych lub metalowych butelek, od lat 60. XX wieku wyposażonych w niewielkie naboje.

W zbiorach łańcuckiego Zamku również można znaleźć syfony - kryształowe butelki, oprawione w metalową siatkę z "kieszonką" na ściekającą z kranika wodę, ale też zwykły „kuchenny” wykonany z miedzi. 

Historia wody gazowanej i niezwykłych butelek zwanych syfonami sięga XVIII wieku. Wtedy to Joseph Priestley, swoją drogą odkrywca m.in. tlenu, po zakosztowaniu wody destylowanej na obiedzie u księcia Northumberland Hugh Smithsona,  opracował urządzenie, które nie tylko zdecydowanie poprawiało jej smak, ale też przedłużyło świeżość. Woda została nasycona dwutlenkiem węgla, a Priestley otrzymał Medal Copleya.  O krok dalej poszedł Jacob Schweppe. W 1783 roku opierając się na odkryciu Priestley'a opatentował metodę nasycania wody CO2, stając się największym wytwórca wody sodowej w Anglii, a w 1792 r. założył firmę Schweppes działającą po dzień dzisiejszy.

Prawdziwa era syfonów miała dopiero nadejść w wraz z wiekiem XIX. Przez pierwszą połowę stulecia prowadzono liczne prace i czyniono starania, by woda gazowana była ogólnie dostępną, niemalże dla każdego, a urządzenie do jej pozyskiwania było małe i miało charakter przenośny. Udało się to w 1825 roku, kiedy to Charles Plinth opatentował "regencyjną przenośną fontannę". Na Węgrzech  Ányos Jedlik, wynalazca dynama, przy pomocy samodzielnie skonstruowanego urządzenia mieszał wodę z dwutlenkiem węgla w odpowiednich proporcjach. Po dodaniu nasyconej wody sodowej do wina powstał popularny spritzer. 

W 1829 roku za sprawą paryskich jubilerów Deleutz'a i Dutillet'a pojawił się specjalny korkociąg, dzięki któremu woda wypływał z butelek pod własnym ciśnieniem. Nowoczesna butelka syfonu w postaci najbardziej nam znanej powstała w 1837 i została opatentowana również przez Francuza Antoniego Perpigna.

Od tego momentu syfony nabierały na popularności w Europie, a wraz z nimi urządzenia do napełniania butelek. W niedługim czasie stały się znane i popularne również w Stanach Zjednoczonych. Problemem, z jakim stykali się właściciele i sprzedawcy było pękanie szklanych syfonów (tu zastosowano po prostu grubsze szkło), czy też znalezienie innego odpowiedniego materiału, który „nie psułby” smaku wody. Procesem czaso- i pracochłonnym było napełnianie butelek, odpowiednie szczypce do szczelnego zamknięcia, rurki sięgające dna, filtry, uszczelki, korki, zaworki etc.

A wszystko to za cenę niewielkiego "psssyyt" i szklaneczki orzeźwiającego musującego płynu. W sam raz na letnie upały.