Artyści zamkowi. Fryderyk Bauman

Pod koniec XVIII wieku istotne piętno na łańcuckim zamku odcisnęła Księżna Marszałkowa. Jej gust, doświadczenie, znajomość najmodniejszych europejskich pałaców, bajeczny majątek oraz obycie w świecie artystycznych nowinek przyczyniły się do stworzenia z zamku jednej z najpiękniejszych rezydencji arystokratycznych końca XVIII wieku.

Dzięki swemu autorytetowi udawało się Księżnej Izabelli ściągać do Łańcuta najlepszych artystów swoich czasów. To na jej zlecenie Christian Piotr Aigner zaprojektował w 1799 roku łańcucką Oranżerię, później także Zameczek Romantyczny, które udekorował wybitny sztukator Fryderyk Bauman.

Fryderyk Bauman urodził się około 1765 roku w  Mitawie (Łotwa). Jego ojciec pochodził z Bawarii, matka zaś z Berlina. Nauki pobierał u ojca, Wergiliusza Baumana, który razem z Aignerem i Baciarellim współpracował na Zamku Królewskim w Warszawie. Rzeźby uczył się od Jana Michała Graffa. Szkolił się w Warszawie i Berlinie. Brał udział w powstaniu kościuszkowskim. Już w latach 80. XVIII wieku pracował na zlecenie księcia Augusta Czartoryskiego jako asystent Aignera w Puławach (Świątynię Sybilli, Domek Gotycki i kościół w Puławach, Pałac Marynki). Następnie razem pracowali w Łańcucie. Z Łańcuta, po śmierci Lubomirskiej przeniósł się do Lwowa, gdzie również wykonał wiele prac, tak w samym Lwowie, jak i w okolicach. Pracował dla wielu arystokratycznych rodzin. Jego dzieła znajdziemy również w Przeworsku, Igołomii, Krakowie, Warszawie, Zarzeczu. Zmarł w 1845 w roku. 

                                                    Gryfy- fragment z Sali Balowej

Architekt Aigner oraz sztukator Bauman już wcześniej współpracowali przy realizacjach dla Czartoryskich. Bauman zawitał do Łańcuta w 1801 roku na prośbę Aignera, zaraz po tym jak skończył swoją pracę w Puławach. Razem z rodziną zamieszkał w Łańcucie w domu pod numerem 292. Ożenił się z pochodząca z Belgii Małgorzatą de Bellai. Tutaj urodziły się i w kościele parafialnym zostały ochrzczone jego dzieci. Jednym z nich był Antoni, urodzony w Łańcucie w 1809 roku, który poszedł w ślady ojca i również został sztukatorem. W rachunkach z Łańcuta nazwisko Bauman pojawia się aż do 1836 roku. Choć sam Fryderyk pracował tutaj do śmierci Księżnej w 1816 roku.

W Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie zachował się rękopis rzeźbiarza, w którym wylicza on swoje prace w Łańcucie: Oranżeria w porządku korynckim, Glorietta z 8 kolumnami na wzór Świątyni Sybilli, Sala Bawialna (Sala Balowa), Jadalnia Biała, Kaplica przy Jadalni, Sala Kolumnowa, w Zameczku Romantycznym pokój Sypialny i Sala z Kopułą oraz niezachowane dziś Pokój Bawialny, Salka Letnia Bilardowa wraz z elewacją neogotycką.  

                                                            Kopuła w Kaplicy przy Wielkiej Jadalni

Inspiracją dla Baumana były niezwykle wówczas modne grafiki Giovanniego Battisty Piranesiego wydane w 1778 roku, który czerpał z antycznej architektury i rzeźby rzymskiej. Realizacje Baumana dla Łańcuta należą do jednych z najlepszych przykładów sztukaterii tamtych czasów.

Najbardziej reprezentacyjnym jego dziełem jest sztukatorska dekoracja łańcuckiej Sali Balowej, zwanej dawniej "Salą Paradną Assamblową". Ch. P. Aigner zaprojektował około 1800 roku dwukondygnacyjne wnętrze, które udekorował Bauman. Dzięki umiejętnemu  podziałowi ścian, zastosowaniu fryzów, gzymsów, delikatnego obramienia otworów, zastosowanie ślepych drzwi i okien, wnętrze Sali Balowej sprawia wrażenie przytulnej i pogodnej. Białe reliefowe oraz żółte płaskie stiuki współgrają z całą przestrzenią tworząc harmonijne podziały. Uwagę przykuwa fryz z heraldycznie ustawionymi gryfami.

 

 Fragment sufitu i ściany w Sali Balowej

Ciekawym rozwiązaniem są wnętrza kopuł w kaplicy zamkowej przy Wielkiej Jadalni, czy w Zameczku Romantycznym, wypełnione stiukowymi rozetami w kasetonach. Ważna w jego dziełach jest jeszcze ostrość rysunku, sprawność techniczna oraz trwałość wykonywanych przez siebie prac. 

Charakterystyczna dla czasów klasycyzmu jest Oranżeria zaprojektowana przez Aignera ze sztukateriami Baumana. Ukończona w 1802 roku posiada boniowane fasady na dłuższych bokach dekorowane płaskimi pilastrami w wielkim porządku. Zachodnia, wejściowa elewacja posiada czterokolumnowy portyk joński z trójkątnym szczytem.

 Skorzystaliśmy:

B. Majewska- Maszkowska, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1974.

J. Piotrowski, Fryderyk Bauman (1765?- 1845). Architekt i rzeźbiarz polski w okresie klasycyzmu i romantyzmu, Lwów 1936. 

J. Piotrowski, Fryderyk Bauman, Polski Słownik Biograficzny.

  MJT