Ab ovo

"Stój tam przy rondlu, a gdy wrzątek wzbierze,

Upuszczaj jaja mówiąc trzy pacierze!”

                                 Adam Habdank

Jajko symbol nowego życia, miłości, płodności, siły i wiosny jest bardzo charakterystycznym atrybutem świąt Wielkiejnocy. Pisanki, czyli zdobione jaja znane były już w starożytności, pisali o nich Owidiusz oraz Pliniusz. 

Na ziemiach Polskich pojawiły się w X w. Robiono je po dworach, miastach jak i na wsiach. Było to zajęcie, którymi zajmowały się kobiety, młodzież oraz dzieci. Istotny wpływ na zdobienie pisanki miała tradycja panująca w danym domu czy regionie oraz czas, kiedy powstawały. Inspiracje często czerpano z otaczającej przyrody.

Nosiły one różne nazwy: malowanki, kraszanki, byczki ( barwione na jeden kolor poprzez gotowanie lub moczenie w barwniku), skrobanki, rysowanki. Wyklejano je kolorowym papierem czy złotkiem, tworząc różnorakie wzory: baranki, zajączki czy kurczątka. Jednym ze sposobów nabłyszczania było polerowanie ich skórką od słoniny, co nadawało im piękny połysk.

Na Mazowszu, kobiety przygotowywały już pisanki przed Niedzielą Palmową, najczęściej jednak dekorowano je w Wielkim Tygodniu. 

Ziemianie dostawali pisanki od pracowników majątku, na przykład własnoręcznie przygotowywane przez dworskie kucharki. 

Pisanki służyły do ozdoby stołu wielkanocnego, do zabawy dla dzieci, jako prezenty (był to najczęstszy podarunek wielkanocny), dla tego wykonywano ich całe mnóstwo.

Chłopiec darowując pisankę dziewczynie wyrażał swoje gorące uczucie do niej, dziewczęta przed oblaniem wodą w lany poniedziałek mogły wykupić się z pomocą pisanek.

Kiedy budowano domy wkładano pod każdy jego róg jajko, które miało gwarantować mu szczęście, kiedy powstawał budynek murowany dodawano jajka do zaprawy, aby scementowały dom jak i rodzinę. Kładziono je także na progach stajni, przed pierwszym wyprowadzeniem bydła w pole, aby się dobrze chowało, po grzbietach chorych zwierząt toczono pisanki, aby im przywrócić zdrowie.

Często wieszano je na drzewach w sadach, aby zapewnić ich dorodne owocowanie.

 W pierwszych wiekach chrześcijaństwa były one także symbolem nadziei i wiary w życie pozagrobowe. Barwiono je niekiedy na kolor czarny i kiedy umierał któryś z domowników wkładano mu je do trumny.

Skorzystaliśmy z Tomasz Adam Pruszak O ziemiańskim świętowaniu, PWN 2011

BL
wszelkie prawa zastrzeżone