Ostatnie chwile ostatniego króla Rzeczypospolitej Polskiej

24 października 1795 roku państwa zaborcze, Rosja, Prusy, Austria podpisały trzeci rozbiór Polski, zaś 25 listopada tego samego roku, ostatni król Polski, Stanisław Augusty Poniatowski przebywający w Grodnie podpisał akt abdykacji.

Na rozkaz cesarzowej ks. Repnin zażądał od niego abdykacyi. Żądanie to mocno wzruszyło na razie króla. Zwyczajem swoim rozpłakał się, dostał wymiotów i zemdlał. A gdy się ocucił, akt abdykacyi podpisał. Było to w dniu 25 listopada 1795 roku.*

Po śmierci carycy Katarzyny II, 17 listopada 1796 roku, opustoszało Grodno, w którym przebywał Poniatowski, zaś on sam na polecenie nowego cara Pawła I Romanowa udał się do Petersburga, by wziąć udział w uroczystościach koronacyjnych cara. Przyjęty w stolicy był z honorami należnymi władcy. Zamieszkał w Pałacu Marmurowym, wybudowanym dawniej dla innego faworyta carycy. Czas spędzał na ulubionych rozrywkach, poznawaniu miasta, uroczystościach dworskich, oglądaniu zwłaszcza galerii rzeźb i malarstwa.

Il. Kalendarz Powszechny 1917. Archiwum MZŁ

Król umarł 12 lutego 1798 roku na apopleksye**, jak poświadcza jego nadworny lekarz Bekler.

Cesarz Paweł urządził nieboszczykowi wspaniały, iście królewski pogrzeb. Gdy ciało króla złożono na tronie i okryto płaszczem królewskim, książę Kurakin podał cesarzowi koronę; cesarz skłonił się przed ciałem i gdy dwaj szambelanie podnieśli głowę, ukoronował ją, poczem arcybiskup podał cesarzowi wodę święconą i cesarz pokropił nią zwłoki królewskie. Następnie przeniesiono ciało z wielkim przepychem do kościoła św. Katarzyny. Podczas całego pochodu cesarz postępował za trumną, trzymając ostrze szpady ku ziemi spuszczone. (…) Zwłoki królewskie pochowano w krypcie kościoła z prawej strony od wielkiego ołtarza przy wejściu do zakrystyi. Na płycie, która przykryła kryptę, cesarz kazał wyryć napis następujący:

Stanisław August,

Król Polski, wielki książę litewski,

przykład wymowny doli i niedoli ludzkiej,

Szczęścia mądrze używał,

Nieszczęście mądrze znosił. Umarł w Petersburgu

12 lutego 1798,

mając lat 66.

Paweł I. Wszechwładca

i Cesarz Wszech-Rosyi

przyjacielowi i gościowi

pomnik ten postawił.***

*cytat za: Ostatnie chwile ostatniego króla Rzeczypospolitej Polskiej, w: „Kalendarz Powszechny 1917”, Wydawnictwo Dzieł Ludowych K. Miarka SP w Mikołowie, s. 61.

** apopleksya- inaczej udar mózgu.

*** cytat za: Ostatnie chwile ostatniego króla Rzeczypospolitej Polskiej, w: „Kalendarz Powszechny 1917”, Wydawnictwo Dzieł Ludowych K. Miarka SP w Mikołowie, s. 63.

MJT