Izabella i magnetyzm

Franz Anton Mesmer (1734– 1815) to kolejna ciekawa postać związana pośrednio z Księżną Izabellą Lubomirską. Mesmer był znanym lekarzem, twórcą teorii magnetyzmu zwierzęcego, zwanego również mesmeryzmem. W 1766 r. Wiedniu ukończył medycynę, ogłaszając rozprawę doktorską o wpływie planet na organizm człowieka. W 1768 roku poślubił Marię Annę von Posch a ich zamożny dom odwiedzali Haydyn, Gluck i Mozart, a echa tych spotkań odnaleźć można w operze Mozarta Così fan tutte. Pierwsze terapie Mesmera opierają się na leczeniu z użyciem uniwersalnego pyłu. W Wiedniu do jego pacjentek należała cesarzowa Maria Teresa, i to właśnie jej protegowaną Marię Paradis niewidomą pianistkę miał uleczyć. Jednak w momencie zakończenia terapii, wzrok znów się pogorszył. Oskarżony o uwiedzenie pacjentki, uchodząc przed skandalem przybył do Paryża w 1778 r., gdzie przy wsparciu Charles’a Deslon’ a, osobistego lekarza księcia d' Artois, publikuje swoje teorie. Według niego każdy człowiek ma zdolność magnetyzmu zwierzęcego i dzięki temu potrafi uzdrawiać innych. Źródłem siły jest naturalny fluid i przechodzi na pacjentów w stanie hipnozy. W 1780 r. mesmeryzm zyskuje tak duże zainteresowanie, że miejsce seansów indywidualnych zajmują  zbiorowe. Podczas zabiegów damy doznawały „kryzysu magnetycznego”, chichotały, mdlały, dostawały drgawek. Choć wielu lekarzy zarzuca mu praktyki szarlatańskie, Mesmer staje się coraz bardziej popularny, nieustannie podróżuje dla swoich pacjentów między Paryżem a Spa. Równocześnie stara się o akceptację swojej teorii przez Akademię Nauk i Królewskie Towarzystwo Medyczne. I mimo powołanych przez króla Ludwika XVI dwóch komisji do zbadania sprawy - bezskutecznie. Co jednak ciekawe, ten negatywny raport komisji z 1784 roku dodatkowo nagłaśnia magnetyzm zwierzęcy, i sprawia, iż interesują się nim w innych krajach. 

Paryż podzielił się na przeciwników i wielbicieli Mesmera, zapraszających go do najświetniejszych salonów. Powstają modne „domy magnetyczne”, których bywalcy przywiązani nićmi do kadzi pełnej szkła, żelaznych opiłków trzymając metalowe pręty wpadają w sen, hipnozę lub konwulsje.  

Do zwolenniczek mesmeryzmu należała i Księżna Marszałkowa. Szczegóły seansów u Izabelli znamy dzięki Niemcewiczowi, który opisuje wazony przy łóżku Księżnej z magnetyzowanymi krzewami, do których za pomocą nitek przywiązane były jej włosy (podobno po tych zabiegach miały bujnie odrastać). 

Również w czasie podróży do Paryża (oraz w drodze do Anglii w 1787 r.), w karecie, Lubomirska, Henryk Lubomirski, Stanisław Kostka Potocki, Niemcewicz, ksiądz Piattoli oraz Lamotte tworzą magnetyczny krąg. W środowisku Izabelli, przy całym zachwycie i modzie na mesmeryzm, tylko jej zięć Jan Potocki krytycznie patrzy na sprawy tajemnej terapii „odmładzającej”, co nie sprzyja relacjom wzajemnym. 

 Mesmer zmarł w zapomnieniu w 1815 r., ale jego działalność stała się częścią kultury - w muzeach podziwiać można grafiki i rysunki pokazujące jego słynne seanse dla paryskiej arystokracji, jest również bohaterem filmów. Nazywany jest też ojcem nowoczesnej hipnozy. Choć początkowo samo pojęcie, pojawiło się niejako w opozycji do "magnetyzmu zwierzęcego". 

 Skorzystaliśmy: http://marie-antoinette.forumactif.org/t1494-franz-anton-mesmer http://www.portal.spirytyzm.pl/historia-polskiego-spirytyzmu/?print=pdf oraz B. Majewska- Maszkowska Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej (1736-1816), Warszawa 1976. 

MJT
wszelkie prawa zastrzeżone