Wyprawy do Egiptu

Trzydzieści wieków zaledwie kilka ich ukruszyły kamieni. Trzęsienia ziemi jednego ich nie rozdzieliły spojenia. Kąt ich pochylenia tąż samą siłą ciążenia, która psuje wszystkie ludzkie budowy, coraz je bardziej utwierdza. Złączone usiłowania całej Egiptu ludności nie wystarczyłyby dzisiaj do zrównania ich z ziemią, która je dźwiga. Takie wrażenia widok piramid sprawił we mnie - pisał z Kairu we wrześniu 1784 Jan Potocki.  Prawdziwe "odkrycie Egiptu" dla Europy miało jednak dopiero nastąpić

fragment portretu Jana Potockiego

9 maja 1798 ulice Tulonu zostają oświetlone na  cześć Napoleona, już następnego dnia dokonuje on przeglądu wojsk, niewielu zna cel wyprawy poza nielicznym gronem generałów  oraz matematykiem Gaspardem Monge i chemikiem Claude-Louisem Berthollet.

Egipt od dwudziestu wieków okupywany był  przez Persów, Greków, Rzymian, Arabów i Turków. Jego ruiny, tajemnice starożytnej cywilizacji czy obyczaje fascynowały
Francuzów od dawna. Napoleon zdobywca Italii, marzy o nim od dzieciństwa. Ekspedycja na której czele stanie nie ograniczy się tylko do podboju militarnego, a w korpusie ekspedycyjnym znajdą się obok żołnierzy naukowcy i artyści, średnia wieku wyniesie 25 lat, a najmłodszy kandydat na inżyniera Jacques Antonie Viard ma 15 lat.

Planowana misja, pozwoli na dokładne zbadanie Egiptu i pokazanie go całemu światu. Bonaparte ma zamiar utworzyć w zajętym kraju  specjalną komisję  do spraw nauki i sztuki.

W zależności od rangi i stopnia wojskowego uczestnicy wyprawy podzieleni są na pięć klas i podróżują w różnych warunkach. Cała ekspedycja liczy około 38 000 żołnierzy i 10 000 marynarzy i 110 naukowców, okręt oficerski nazywa się Orient. 19 maja 1798 roku flota wypływa z portu.

1 lipca w środku nocy, statki docierają na zachód od Aleksandrii , po trzech dniach  naukowcy widzą starożytne centrum intelektualne świata, pokrytą kurzem osadę, zamieszkałą przez 6000 osób, przeżywają rozczarowanie.

Uczeni dzielą się na trzy grupy, jedna z nich towarzyszy Bonapartemu w wyprawie do Kairu. Maszerują przez pustynię, zanim dotrą do miasta, część żołnierzy  umiera z pragnienia, niejeden  zrozpaczony odbiera sobie życie. W Kairze Napoleon zajmuje cztery sąsiadujące ze sobą pałace w dzielnicy An-Nasirijja, otoczone pięknymi ogrodami i przeznacza je na Instytut Egipski wzorowany na francuskim Instytucie Narodowym. Siedmiu pierwszych członków powołuje sam Bonaparte, ich zadaniem jest wybór kolejnych dwudziestu dziewięciu. Powstają cztery sekcje: matematyczna, fizyczna, ekonomii politycznej oraz literatury i sztuki oraz komisje wielodyscyplinarne. W jednej z dzielnic powstaje prawdziwe miasteczko naukowe z własną biblioteką, laboratorium chemicznym i fizycznym, kolekcja eksponatów historii naturalnej, warsztatami mechanicznymi, obserwatorium, menażerią, muzeum archeologicznym. 

W zbiorach Muzeum-Zamku w Łańcucie przechowywane jest Description de l'Égypte  (wydanie z 1821 r.) dzieło pomnikowe, w którym Państwo Francuskie postanowiło zgromadzić prace wszystkich uczonych i artystów uczestniczących w wyprawie.  6 lutego 1802 rząd podejmuje decyzję o edycji dzieła na koszt państwa, zyskami mają podzielić się autorzy. Powołuje się komisję składająca się z ośmiu członków, która ma przygotować wydanie. Początkowo pracują w Luwrze, później w Instytucie Francuskim gdzie przystosowano szafy na wielkie plansze i dokumenty. Teksty mają być przeczytane na nowo, mają uwzględniać poprawki, na każdej planszy podpis- pozwolenie na grawerowanie, a wreszcie wszystko ma być opatrzone przedmową. Każde działanie ma być zaakceptowane przez członków Komisji Nauki i Sztuki. Drukiem ma zająć się 6 drukarzy, którzy do dyspozycji mają specjalny papier produkowany w Arche w Wogezach. Tomy z planszami wyjdą w formacie dotychczas nieznanym, Description inspiruje innowacjami technicznymi. Nad dziełem pracowało 270 grawerów, dzięki specjalnej maszynie Contiego w ciągu trzech dni powstają plansze. Pierwsze tomy ukazują się w 1810 roku, a ostatnie plansze dopiero w 1826 roku już po śmierci Napoleona.  Dzieło dzieli się na trzy części: starożytność, państwo współczesne i historia naturalna. Opisanie Egiptu ogółem  liczy 157 rozpraw i około 1000 plansz, a w przedmowie: Egipt zostaje nazwany najbogatszym muzeum świata.

skorzystaliśmy z Robert Sole Uczeni Bonapartego
BL
wszelkie prawa zastrzeżone