Historia jednego obiektu - bidet

monogram
Królowej Marii Antoniny
ręcznie malowana dekoracja bidetu
zbiory Muzeum-Zamek w Łańcucie

Mówi się, że dobry prezent nie powinien być praktyczny. A jeśli prezent jest nie tylko praktyczny, ale też piękny?

W zbiorach Muzeum-Zamku w Łańcucie z pewnością znajdziemy wiele pięknych przedmiotów i cześć z nich zapewne była podarunkami. Jednak jest wśród nich przedmiot wyjątkowy, który królowa Francji Maria Antonina podarować miała swej przyjaciółce z Łańcuta, Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej. 

Bidet z sevrskiej porcelany oprawny w postument drewniany
Francja, II poł. XVIII w. 

To ręcznie malowany, porcelanowy bidet z Sevres dekorowany między innymi monogramem MA. Naczynie oprawne jest w drewniany stołeczek z mahoniu i drewna różanego. Rzeczywiście bidet pochodzi z lat 80.tych XVIII w. i mógł w ten, utrwalony tradycją sposób trafić do Łańcuta.

 W tamtym czasie nie była to już nowość, lecz nadal bardzo piękny, elegancki i zbytkowny przedmiot, a równocześnie, o czym już wspomniano bardzo praktyczny.

Czym jest bidet? To miska służąca do higieny intymnej. Możliwe, że wywodzi się on od bourdaloue, niewielkiego damskiego nocniczka. 

Pierwsze bidety pojawiły się prawdopodobnie pod koniec XVII w. lub XVIII w. we Francji, szybko zyskując na popularności. Nazwa pochodzi od francuskiego słowa oznaczającego małego konia lub kucyka. Możliwe, że nazwę wymyślono w związku z pozycją jaką przyjmowano na tym naczyniu dokonując higieny intymnej. Choć bidet ma formę zwykłej miski w drewnianym stelażu początkowo był przedmiotem stanowiącym prawie wyłącznie wyposażenie wnętrz pałacowych i dworskich. Używano go również do mycia nóg.

Bidet składał się z trzech elementów – drewnianej oprawy na 4 nóżkach,  w którą wkładano niezbyt głęboka ceramiczną miskę o kształcie zbliżonym do gruszki oraz pokrywy, która zakrywano naczynie po skorzystaniu zeń, a przed wyniesieniem zanieczyszczonej wody przez służącą.

Bidety, często stanowiły komplet wraz z pozostałymi porcelanowymi naczyniami toaletowymi. 

Bidet XX w.
porcelana, drewno
zbiory Muzeum-Zamek w Łańcucie

W zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie zobaczyć można takie przedmioty, których dekoracja niepozbawiona jest piękna, mimo użytkowej formy. Wraz z pozostałymi dzbankami, nocnikami i miskami trzymany był w wydzielonej części sypialni pełniącej funkcję umywalni i był nieodzownym towarzyszem naczyń nocnych, zanim nauczono się używać papieru toaletowego. .

W czasie modernizacji Zamku na przełomie XIX i XX w. zainstalowano już bidety nowoczesne, podłączone do instalacji wodnej i kanalizacyjnej.