Historia jednego obiektu - wachlarz, czyli nasz nowy cykl

Wachlarz z piórami z masy perłowej ze sceną rodzajową

 Faucon Paris, Francja XIX w., masa perłowa, papier

zbiory Muzeum-Zamek w Łańcucie

Wachlarz to lekki ozdobny przedmiot, rozkładany kuliście, służący dla ochłody, czyli do wachlowania. W przeszłości był on atrybutem elegancji oraz gry towarzyskiej, dodawał tajemniczości damie. W Europie używany był  przez kobiety, w Azji służył również mężczyznom. Wachlarz towarzyszy człowiekowi już od starożytności, a jego wykonanie z użyciem drogocennych materiałów jak kość słoniowa, szylkret, tropikalne drewno, jedwab czy koronka przyprawiał niejednego o zawrót głowy.

Łańcucki wachlarz pochodzi z XIX wieku i jest to typ wachlarza składanego, tak zwany plisowany. Materiał, którego użyto do jego wykonania to masa perłowa, z której skonstruowano pióra oraz papier ozdobiony sceną rodzajową zaczerpniętą z mitologii greckiej. Został on zaprojektowany i wykonany we Francji przez „ Faucon Paris”.

Faucon był jednym z bardziej znanych projektantów w Paryżu a jego wachlarze były wysoko oceniane. Były to dzieła artystyczne, stylowe, czerpiące motywy z rococa, romantyczne, pięknie zdobione i niezwykle efektowne. Znakomite sceny rodzajowe, były ręcznie malowane lub delikatnie kolorowane i pięknie oprawione. Wyglądu wachlarza dopełniały złocenia lub srebrzenia co dodawało mu atrakcyjności. 
W celach konstrukcyjnych używano cennych gatunków drewna, często lakierowanego, posiadającego widoczny połysk. Główkę rączki ozdabiały niekiedy różnokolorowe, jedwabne frędzle. W zestawie znajduje się pudełko wewnątrz którego umieszczona była nazwa firmy.

Wachlarze znane były w Europie, a dokładnie w Wenecji już w XVI w., pierwsze manufaktury które je wykonywały znajdowały się w Genui, Mediolanie i Sienie. 
We Francji w 1594 r. król Henryk IV Wielki (1553-1610) ustanowił przywilej powołujący Paryską Korporację Wytwórców i Dekoratorów Wachlarzy. 
W końcu XVII wieku w Paryżu odnotowano 500 warsztatów wytwarzających wachlarze. W Anglii, w 1709 r.  aktem założycielskim powołano Towarzystwa Wytwórców Wachlarzy.

Jedną z najcenniejszych kolekcji wachlarzy posiadała Królowa Anglii Elżbieta I Tudor (1533-1603), do dziś  możemy podziwiać je w The Fun Museum w Londynie, otwartym w 1991 roku, pierwszym tego typu muzeum na świecie.

W 1774 roku królowa Szwecji powołała Zakon Wachlarza, w którym damy mogły poznać tajniki szyfru co ułatwiało im uwodzenie mężczyzn. Poniżej przedstawiamy wybrane fragmenty z mowy wachlarza:

• twarz zasłonięta wachlarzem, widoczne tylko oczy- szukam znajomości
• złożony wachlarz przyłożony do ust – nie zwracaj na mnie uwagi
• -dama wachlująca się bardzo powoli – jesteś mi obojętny
• dama wachlująca się lewą ręką, nie kokietuj innej! lub jesteśmy obserwowani
• dama wchodząca na salę i składająca wachlarz – dziś nie przyjdę
• dama przekładająca wachlarz do prawej ręki – jesteś zuchwały

Faucon Paris