Stanisław Lubomirski mecenas kultury

Stanisław Lubomirski, wojewoda krakowski, pan na Nowym Wiśniczu i Łańcucie, zasłynął nie tylko jako dowódca wojskowy czy doskonały gospodarz na swoich włościach. Podczas zagranicznych studiów zetknął się z wieloma ludźmi nauki i kultury,  a odbywane przez niego w młodości podróże w tym do Niderlandów wpłynęły bezpośrednio na zainteresowanie Lubomirskiego malarstwem flamandzkim. Miał kupować i sprowadzać do swoich siedzib  obrazy. Jako człowiek głęboko religijny cenił również

Speronowic, Joachim (?-1663)
Vtraque civis jllvstrissimvs d. Stanisław
 przybywa do Wisnicza Lubomirskiego [...],
quem cum recenter [...]
vota et plausus bonorum [...] cumularent
strona tytułowa
źródło:polonoa.pl

sztukę sakralną. Wiemy, że zatrudnił na swoim dworze dwóch malarzy Mateusza Ingermanna z Belgii i Stanisława Kosteckiego z Krakowa, którzy znaczną część prac wykonali na zlecenie Lubomirskiego we wnętrzach klasztoru Karmelitów Bosych w Nowym Wiśniczu, którego był fundatorem. 

Część kolekcji Wojewody Krakowskiego pochodziła z darów od króla Władysław IV, hetmana Mikołaja Potockiego i  Jakuba Sobieskiego, ojca przyszłego króla. Dla kościoła Kamedułów na Bielanach pod Krakowem Lubomirski zakupił wizerunek św. Sebastiana. Dzieła zagranicznych artystów przekazywał też do kościołów Dominikanów w Krakowie i kościoła parafialnego w Niepołomicach.

            Lubomirski interesował się również na niespotykaną skalę piśmiennictwem, co pozwala nazywać go bibliofilem. Wśród książek, które kupował od czasów studiów znaleźć można było pozycje z zakresu jeździectwa, architektury, wojskowości, historii, myślistwa, religii i medycyny. W 1610 r. po udziale w wyprawie Zygmunta III Wazy na Moskwę, sprowadził do Nowego Wiśnicza między innymi „Ewangelie moskiewskie”, wielkość zamkowego księgozbioru nie jest dziś znana. Przyjmuje się, że w zbiorach biblioteki zamkowej, mogło znajdować się 50 dzieł, dedykowanych Lubomirskiemu przez samych autorów, zaszczyconych jego dobrocią i hojnością. Wśród nich był m.in. Piotr Kochanowski, poeta i tłumacz, bratanek Jana z Czarnolasu.

           Obok prywatnej biblioteki Lubomirski ufundował księgozbiór dla nowicjatu Karmelitów przeniesionego z Krakowa do Nowego Wiśnicza, wspierając tym samym zakon. W inskrypcji na portrecie prezentowanym w zbiorach łańcuckiego Zamku znajdziemy zapis, mówiący, że dla Zakonu był fundatorem szczególnie szczodrym. W latach 1630-1649 dla wiśnickiego klasztoru Lubomirski zakupił i podarował od 400 do 500 ksiąg. Biblioteka była podzielona na 24 działy w skład, której wchodziły: geografia, historia, filozofia, medycyna, ówczesna poezja itd. Wśród autorów można było znaleźć Tacyta, Józefa Flawiusza czy Marcina Kromera.

         Lubomirski ufundował również bibliotekę kolegium pijarów w Podolińcu, którego był fundatorem i opiekunem. Pijarzy założyli u siebie szkołę średnią, nowicjat, studium zakonne i z pewnością był to dla nich cenny dar. 
Większość ksiąg z tych bibliotek przepadła podczas szwedzkiego potopu.  ŁCh.